Τα ανεπιθύμητα συμβάντα με τα GLP-1 έχουν βρεθεί στο επίκεντρο των ειδήσεων αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους. Μια τριμηνιαία έκθεση του FDA που δημοσιεύθηκε στις 2 Ιανουαρίου ανέφερε ότι ο οργανισμός διερευνά πιθανά σήματα ασφαλείας που αφορούν την αλωπεκία και τον αυτοκτονικό ιδεασμό με τη χρήση αγωνιστών των υποδοχέων GLP-1, συμπεριλαμβανομένων της λιραγλουτίδης (Saxenda, Novo Nordisk) και της σεμαγλουτίδης (Ozempic/Wegovy, Novo Nordisk) και του διπλού αγωνιστή GIP/GLP-1 τιρζεπατίδης (Mounjaro/Zepbound, Eli Lilly). Ο FDA δήλωσε ότι η έρευνα ξεκίνησε με βάση αναφορές στο σύστημα αναφοράς ανεπιθύμητων ενεργειών του FDA (FAERS).
Η είδηση των ανεπιθύμητων συμβάντων προκάλεσε κάποια ανησυχία στο κοινό, αλλά ορισμένοι πάροχοι δήλωσαν ότι πιστεύουν ότι τα οφέλη που προσφέρουν τα GLP-1 αντισταθμίζουν τον κίνδυνο ανεπιθύμητων συμβάντων.
Υπάρχουν ασθενείς με σοβαρά προβλήματα: προδιαβήτη, διαβήτη, υπέρταση, καρδιακές παθήσεις, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια και δεν μπορούν να μπουν σε λίστα μεταμόσχευσης καρδιάς επειδή ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) τους είναι πολύ μεγάλος. Υπάρχουν ασθενείς που έχουν αναπνευστικά προβλήματα.
Αναφορές για αλωπεκία και αυτοκτονικό ιδεασμό δεν θα πρέπει να αποτελούν έκπληξη για τους ενδοκρινολόγους, καθώς τα γεγονότα μπορεί να συνδέονται με την απώλεια μεγάλης ποσότητας σωματικού βάρους.
Ένα ερώτημα που έχουν ορισμένοι πάροχοι είναι αν οι άνθρωποι που λαμβάνουν τα φάρμακα και εμφανίζουν ανεπιθύμητα συμβάντα χρησιμοποιούν το αυθεντικό φάρμακο από τη φαρμακευτική εταιρεία ή ένα πλαστό προϊόν. Η αυξημένη ζήτηση από ανθρώπους που θέλουν να χρησιμοποιήσουν έναν παράγοντα GLP-1 για να χάσουν βάρος έχει οδηγήσει όχι μόνο σε ελλείψεις φαρμάκων, αλλά και σε εισροή πλαστών φαρμάκων που θα μπορούσαν να είναι δυνητικά επικίνδυνα.
Σύνδεση της απώλειας βάρους με τον αυτοκτονικό ιδεασμό και την αλωπεκία.
Η αλωπεκία και ο αυτοκτονικός ιδεασμός είναι ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί δυνητικά να εμφανιστούν για οποιονδήποτε παχύσαρκο που χάνει μεγάλο ποσοστό του σωματικού του βάρους. Μελέτες που εξέτασαν ενήλικες που υποβάλλονται σε βαριατρική και μεταβολική χειρουργική επέμβαση διαπίστωσαν ότι οι χειρουργικές επεμβάσεις συνδέονται επίσης με αυξημένο κίνδυνο για αλωπεκία και αυτοκτονικό ιδεασμό. Μια μελέτη του 2023 εξέτασε τα ποσοστά αυτοκτονικού ιδεασμού μεταξύ βετεράνων που υποβλήθηκαν σε γαστρική παράκαμψη ή γαστρικό μανίκι από το 2000 έως το 2016 σε σύγκριση με βετεράνους με παχυσαρκία που δεν υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση. Εκείνοι που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση είχαν 21% υψηλότερο κίνδυνο αυτοκτονικού ιδεασμού σε σχέση με αυτούς που δεν υποβλήθηκαν.
Η κατάθλιψη των ανθρώπων μπορεί να επιδεινωθεί μετά τη βαριατρική χειρουργική επέμβαση, επειδή χρησιμοποιούν το φαγητό ως τρόπο παρηγοριάς. Είναι το ίδιο πράγμα με αυτά τα φάρμακα, απαλλάσσονται από την όρεξη και τη λαχτάρα τους, ώστε να μην υπάρχει αυτή η ικανοποίηση.
Η βαριατρική χειρουργική έχει επίσης συνδεθεί με την αλωπεκία. Μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο Obesity Surgery το 2021 εκτίμησε ότι περίπου το 57% των ατόμων που υποβάλλονται σε βαριατρική χειρουργική επέμβαση έχουν απώλεια μαλλιών, με την αλωπεκία να είναι πιο συχνή για τους νεότερους ενήλικες και τις γυναίκες.
Τα δεδομένα που κυκλοφόρησαν τον Ιανουάριο καθησύχασαν ορισμένες ανησυχίες σχετικά με τα φάρμακα GLP-1 που αυξάνουν τον κίνδυνο αυτοκτονικού ιδεασμού. Μια άλλη μελέτη, όμως διαπίστωσε ότι οι ενήλικες με παχυσαρκία ή διαβήτη τύπου 2 που έλαβαν σεμαγλουτίδη έχουν χαμηλότερο κίνδυνο αυτοκτονικού ιδεασμού από ό,τι τα άτομα που έλαβαν μη GLP-1 φάρμακα. Μία εβδομάδα μετά τη δημοσίευση της μελέτης, αποκαλύφθηκε ότι τα προκαταρκτικά αποτελέσματα δεν αποκάλυψαν καμία συσχέτιση μεταξύ των αγωνιστών των υποδοχέων GLP-1 και του αυτοκτονικού ιδεασμού.
Γαστροπάρεση, σπάνια παγκρεατίτιδα
Τον Αύγουστο, δημοσιεύματα ειδήσεων και νομικές αγωγές αμφισβήτησαν κατά πόσον τα GLP-1 σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο γαστροπάρεσης. Ωστόσο, ο κίνδυνος για γαστροπάρεση είναι χαμηλός για τους περισσότερους ενήλικες. Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο διαπίστωσε ότι η γαστροπάρεση εμφανίστηκε στο 1% των ενηλίκων που έλαβαν σεμαγλουτίδη. Αυτό βέβαια θεωρείται σπάνιο.
Ο κίνδυνος για παγκρεατίτιδα, μια άλλη ανεπιθύμητη ενέργεια που έχει συγκεντρώσει την προσοχή του κοινού, είναι επίσης σπάνιος. Στη μελέτη SELECT, ενήλικες με προϋπάρχουσα καρδιακή νόσο ή παχυσαρκία έλαβαν τυχαία μια φορά την εβδομάδα σεμαγλουτίδη ή εικονικό φάρμακο. Στη δοκιμή, το ποσοστό εμφάνισης οξείας παγκρεατίτιδας ήταν παρόμοιο μεταξύ των ενηλίκων που έλαβαν σεμαγλουτίδη και της ομάδας του εικονικού φαρμάκου. Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο διαπίστωσε ότι οι ενήλικες με διαβήτη τύπου 2 που λάμβαναν αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 είχαν παρόμοιο κίνδυνο για καρκίνο του παγκρέατος με εκείνους που λάμβαναν βασική ινσουλίνη.
Μια ανεπιθύμητη ενέργεια, που χρήζει μεγαλύτερης προσοχής είναι ο υποσιτισμός. Τα φάρμακα GLP-1 μπορεί να καταστείλουν την όρεξη ενός ατόμου τόσο πολύ που να το οδηγεί στο να μην τρώει αρκετά. Είναι σημαντικό οι πάροχοι να παρακολουθούν τακτικά την πρόσληψη θρεπτικών συστατικών για τα άτομα που λαμβάνουν τα φάρμακα και χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να εξεταστεί το ενδεχόμενο υποσιτισμού με τη χρήση GLP-1. Υπάρχουν ασθενείς που λένε ότι πρέπει να αναγκάσουν τον εαυτό τους να φάει επειδή δεν έχουν καμία απολύτως επιθυμία να φάνε. Αυτό μπορεί πολύ γρήγορα να οδηγήσει σε υποσιτισμό.
Τον Σεπτέμβριο, δόθηκε εντολή για αλλαγή της ετικέτας ώστε να συμπεριλάβει έναν πιθανό αυξημένο κίνδυνο για ειλεό με βάση αναφορές ανεπιθύμητων ενεργειών μετά την κυκλοφορία του φαρμάκου. Η ετικέτα ενημερώθηκε επίσης για να προειδοποιήσει τους ασθενείς να αποφεύγουν τη χρήση του Ozempic με ένα εκκριτικό ινσουλίνης ή ινσουλίνη λόγω δυνητικά αυξημένου κινδύνου για υπογλυκαιμία.
Απαραίτητη η επικοινωνία
Η προσοχή των μέσων ενημέρωσης στις ανεπιθύμητες ενέργειες έχει αρχίσει να υπερτερεί των αναφορών τους σχετικά με τα πιθανά οφέλη των αγωνιστών των υποδοχέων GLP-1, τα οποία μόνο αυξάνονται. Στη μελέτη SELECT, οι ενήλικες στους οποίους χορηγήθηκε σεμαγλουτίδη είχαν 20% μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Επιπλέον, τον Οκτώβριο, η Novo Nordisk ανακοίνωσε ότι τερμάτισε μια κλινική δοκιμή που θα αξιολογήσει την επίδραση της σεμαγλουτίδης στη νεφρική λειτουργία για ενήλικες με διαβήτη τύπου 2 και χρόνια νεφρική νόσο, αφού πληρούνται ορισμένα προκαθορισμένα κριτήρια σε μια ενδιάμεση ανάλυση. Τα αποτελέσματα της δοκιμής αναμένεται να παρουσιαστούν φέτος.
Είναι γνωστό ότι αυτά τα φάρμακα έχουν αυτά τα καρδιαγγειακά οφέλη σε σημείο που, στα Πρότυπα Φροντίδας, αναφέρεται τα τελευταία χρόνια ότι εάν έχετε κάποιον ασθενή με υψηλό κίνδυνο ή γνωστή στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό επεισόδιο ή περιφερική αγγειακή νόσο με χωλότητα, θα πρέπει να χρησιμοποιείτε αυτά τα φάρμακα ανεξάρτητα από την γλυκοζυκιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c). Αυτά τα φάρμακα έχουν αποδειχθεί και τα στοιχεία είναι σαφή ότι, ανεξάρτητα από τη μείωση της γλυκόζης, είναι φάρμακα που προλαμβάνουν καρδιαγγειακά επεισόδια.
Παρόλο που οι ανεπιθύμητες ενέργειες προβάλλονται στα μέσα ενημέρωσης, οι ασθενείς δεν φαίνεται να ανησυχούν ιδιαίτερα. Πολλές από τις ανησυχίες προέρχονται από άτομα χωρίς διαβήτη τύπου 2 ή παχυσαρκία που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τους παράγοντες εκτός επισήμανσης για να χάσουν βάρος. Τα GLP-1 δεν είναι για εκείνους τους ασθενείς που θέλουν απλώς να χάσουν μερικά κιλά. Οι ασθενείς που έρχονται με ΔΜΣ που είναι 25 kg/m2 ή 26 kg/m2, αυτοί είναι οι ασθενείς που πρέπει να τρώνε υγιεινά, να ασκούνται και να σηκώνουν βάρη για να προστατεύουν τη μυϊκή τους μάζα.
Οι πάροχοι πρέπει να αφιερώσουν χρόνο για να επικοινωνήσουν τους κινδύνους για ανεπιθύμητες ενέργειες με τους ασθενείς όταν συνταγογραφούν ένα φάρμακο GLP-1. Οι περισσότεροι ασθενείς πρέπει να προσέλθουν σε ένα ραντεβού έχοντας ήδη διαβάσει τις πληροφορίες για την ασφάλεια και θα θέσουν πιο συγκεκριμένες ερωτήσεις εκείνη τη στιγμή. Πρέπει επίσης να τονιστεί η σημασία της εξατομικευμένης φροντίδας για κάθε άτομο, λέγοντας ότι ένα φάρμακο GLP-1 μπορεί να μην είναι η καλύτερη θεραπεία για όλους. Για παράδειγμα, εάν ο ασθενής έχει ιστορικό διατροφικών διαταραχών, θα πρέπει το σκεφτούμε καλά αν θα πρέπει να συνταγογραφήσουμε αυτά τα φάρμακα. Επίσης θα πρέπει κανείς να εστιάσει στις πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες που σχετίζονται με την κατηγορία φαρμάκων, οι οποίες είναι ήπια γαστρεντερικά συμβάντα όπως ναυτία και έμετος. Αυτά τα ανεπιθύμητα συμβάντα μπορούν να χρησιμεύσουν ως ένδειξη ότι το φάρμακο λειτουργεί.
Οι πάροχοι, ακόμα, πρέπει να συζητούν λεπτομερώς τα φάρμακα με τους ασθενείς πριν από τη συνταγογράφηση. Η εστίαση στα γνωστά οφέλη των αγωνιστών των υποδοχέων GLP-1 καθώς και στους πιθανούς κινδύνους μπορεί να δώσει στον ασθενή μια σαφή εικόνα για το τι να περιμένει. Το πρόβλημα με αυτές τις συζητήσεις είναι ότι χρειάζονται χρόνο. Είναι σημαντικό να γίνουν αντιληπτά τα οφέλη και οι κίνδυνοι.
Διεύθυνση: Σοφία Κανελλοπούλου, Ενδοκρινολόγος, Λεωφόρος Δημοκρατίας 236, Άγιοι Ανάργυροι.
Τηλέφωνο: 6983379548
Email: s_kanellopoulou@hotmail.com