Όταν ακούμε τον όρο «περιβαλλοντικές τοξίνες», ίσως να έρχονται στο μυαλό πυρηνικοί σταθμοί ή εργοστάσια που εκπέμπουν καπνό. Όμως, είναι δύσκολο να αποδεχτεί κανείς ότι αυτές οι χημικές ουσίες μπορεί να βρίσκονται μέσα στο αυτοκίνητό σας ή στο καλλυντικό που χρησιμοποιείτε. Πόσο δηλητηριώδεις είναι πραγματικά αυτές οι χημικές ουσίες;
Πώς οι περιβαλλοντικές τοξίνες επηρεάζουν την υγεία μας;
Η έκθεση σε χημικές ουσίες που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα (γνωστές ως ενδοκρινικούς διαταράκτες, endocrine disrupting chemicals), ή αλλιώς ενδοκρινικούς διαταράκτες , είναι πραγματικά παντού. Το ενδοκρινικό μας σύστημα περιλαμβάνει διάφορους αδένες, όπως ο θυρεοειδής ή η υπόφυση, που παράγουν ορμόνες. Οι ορμόνες αυτές ρυθμίζουν κρίσιμες λειτουργίες του οργανισμού. Οι τοξίνες είναι τεχνητές χημικές ουσίες, που παρεμβαίνουν στην ομαλή λειτουργία των ορμονών.
Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορούν να διαταράξουν τη διαδικασία σε διάφορα σημεία: από τον αδένα που παράγει την ορμόνη έως τους ιστούς που τη δέχονται και στα ενδιάμεσα στάδια. Παρότι δεν έχουμε κατανοήσει πλήρως όλους τους μηχανισμούς της διαταραχής, οι μελέτες έχουν συνδέσει τους ενδοκρινικούς διαταράκτες με καρκίνο, καρδιακά προβλήματα και αναπαραγωγικές δυσλειτουργίες.
Πόσο συχνή είναι η έκθεση σε ενδοκρινικούς διαταράκτες ;
Όλοι μας εκτιθόμαστε καθημερινά σε εκατοντάδες ενδοκρινικούς διαταράκτες, βρίσκονται σχεδόν παντού. Ειδικά κρίσιμο είναι ότι ήδη γνωρίζουμε περίπου 800 χημικές ουσίες που θεωρούνται πιθανοί ορμονικοί διαταράκτες.
Τα καθημερινά σημεία επαφής μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Συστήματα αερόσακων
- Καπνό τσιγάρου
- Καλλυντικά
- Τρόφιμα
- Καθαριστικά
- Συσκευασίες
- Πλαστικά κύπελλα και πιάτα
- Παιχνίδια
Μπορούμε να επιβεβαιώσουμε την παρουσία τους στο σώμα μέσω ανάλυσης αίματος, ούρων ή μητρικού γάλακτος. Με τον καιρό, συσσωρεύονται λόγω συνεχούς έκθεσης σε μικρές ποσότητες.
Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στους ορμονικούς διαταράκτες και τον καρκίνο;
Ένα ιστορικό παράδειγμα αποτελεί η χορήγηση διαιθυλοστιλβεστρόλης (DES, συνθετικό οιστρογόνο) σε γυναίκες μεταξύ του 1940–1971 ως προληπτικό μέτρο για αποβολές. Αυτό οδήγησε σε αύξηση περιστατικών καρκινώματος κυττάρων (clear cell carcinoma) στις κόρες των εκτεθειμένων γυναικών.
Αν και η χρήση του εν λόγω φαρμάκου έχει διακοπεί, αποτέλεσε «πρόδρομο σημάδι» της δυνατότητας των ενδοκρινικών διαταρακτών να προκαλούν κακοήθειες. Οι ορμονικοί διαταράκτες πιθανόν εμπλέκονται σε:
- Καρκίνο των ωοθηκών
- Καρκίνο του προστάτη
- Καρκίνο του μαστού
Πώς επηρεάζουν οι ενδοκρινικοί διαταράκτες την εγκυμοσύνη και την αναπαραγωγή;
Στα μέσα του 20ού αιώνα, κτηνοτρόφοι διαπίστωσαν μείωση της γονιμότητας σε κοπάδια χωρίς εμφανή λόγο. Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ενώσεις στις ζωοτροφές προκαλούσαν στειρότητα.
Έρευνες σε ζωικά μοντέλα, όπως ποντίκια, έδειξαν ότι η έκθεση σε PCBs (μια χημική ουσία πλέον απαγορευμένη) επηρεάζει τη γονιμότητα. Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορούν να διαταράξουν οποιοδήποτε στάδιο της βιολογικής αναπαραγωγής.
Αν και απαιτούνται περαιτέρω μελέτες, ενδέχεται να ευθύνονται για:
- Πρόωρη εμμηνόπαυση
- Μείωση ποιότητας σπέρματος
- Δυσκολίες στη γονιμότητα
Υπάρχουν άλλες γνωστές συνέπειες υγείας από τους ορμονικούς διαταράκτες;
Ναι, υπάρχουσες έρευνες συνδέουν τους ενδοκρινικούς διαταράκτες με:
- Διαβήτη: υπάρχει σχέση μεταξύ της χημικής DDE και διαβήτη. Η DDE παράγεται από τη διάσπαση του DDT (φυτοφάρμακο απαγορευμένο από το 1972) και παραμένει στο περιβάλλον. Επίσης, τα επίπεδα των ενδοκρινικών διαταρακτών σχετίζονται με την παχυσαρκία.
- Καρδιαγγειακή νόσο: πειράματα σε ζώα έδειξαν ότι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την καρδιαγγειακή υγεία.
- Παχυσαρκία & Μεταβολικές διαταραχές: Η έκθεση σε BPA (χημική ουσία σε πλαστικά), φθαλικές ενώσεις, αρσενικό και άλλους ενδοκρινικούς διαταράκτες έχει συσχετιστεί με διαταραχές στο μεταβολισμό (π.χ. διαβήτη, παχυσαρκία).
Πώς μπορούμε να εντοπίσουμε και να αποφύγουμε τις περιβαλλοντικές τοξίνες;
Είναι ανέφικτο να τις αποφύγουμε πλήρως. Ωστόσο, μπορούμε να μειώσουμε την έκθεσή μας κάνοντας πιο «συνειδητές» επιλογές:
Τι να προσέχετε σε προϊόντα:
- Χωρίς parabens
- Χωρίς φθαλικές ενώσεις
- Χωρίς BPA
Επιπλέον πρακτικά βήματα:
- Προτίμησε νερό βρύσης αντί εμφιαλωμένου (καθώς σε πολλές περιπτώσεις το εμφιαλωμένο νερό περιέχει επιβλαβείς ουσίες).
- Επιλογή βιολογικών τροφίμων για να μειωθεί η έκθεση σε φυτοφάρμακα.
- Χρήση φυσικών προϊόντων καθαρισμού στο σπίτι.
Πηγή:https://health.clevelandclinic.org/how-environmental-toxins-can-impact-your-health
Διεύθυνση: Σοφία Κανελλοπούλου, Ενδοκρινολόγος, Λεωφόρος Δημοκρατίας 236, Άγιοι Ανάργυροι.
Τηλέφωνο: 21 7700 2715
Email: s_kanellopoulou@hotmail.com