Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS) αποτελεί μια παγκόσμια πρόκληση για την υγεία, καθώς είναι μια χρόνια ενδοκρινοπάθεια που επηρεάζει το 12% των γυναικών. Προκαλείται από γενετική αλληλεπίδραση με μεταβολικούς και ενδοκρινολογικούς παράγοντες. Ωστόσο, εκδηλώνεται με καρδιομεταβολικά, αναπαραγωγικά, ψυχοκοινωνικά και δερματολογικά χαρακτηριστικά τα οποία ποικίλλουν μεταξύ των ατόμων, καθιστώντας αναγκαία την ασθενοκεντρική διεπιστημονική φροντίδα.
Συμπτώματα
Αναπαραγωγικά
- διαταραχή της ωορρηξίας
- Υπογονιμότητα
- επιπλοκές εγκυμοσύνης
Ψυχολογικά
- συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους
- διαταραχή της διατροφής
- κακή ποιότητα ζωής
Καρδιομεταβολικά χαρακτηριστικά
- Παχυσαρκία,
- διαβήτης τύπου 2
- παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου
- καρδιαγγειακές νόσοι
Τα κενά στην τεκμηρίωση και τη διαχείριση του PCOS παραμένουν εμφανή, με καθυστερημένες διαγνώσεις, ελλιπή φροντίδα, ανεπαρκή ενημέρωση των ασθενών, μη βέλτιστη διαχείριση του τρόπου ζωής και υποτίμηση των ευρέων χαρακτηριστικών της πάθησης σε παγκόσμιο επίπεδο. Εκτός από τη στενή αντίληψη ως διαταραχή της γονιμότητας, η πρόοδος παρεμποδίζεται από την έλλειψη ιατρικής εκπαίδευσης, τα περιορισμένα εξειδικευμένα μοντέλα περίθαλψης αλλά και ως πάθηση της υγείας των γυναικών, από την εγγενή προκατάληψη λόγω φύλου στην έρευνα και την κλινική περίθαλψη.
Μέσω παγκόσμιας συνεργασίας, αναπτύχθηκαν διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές για τη διάγνωση, αξιολόγηση και θεραπεία του PCOS, με τη συμβολή επαγγελματιών υγείας, ασθενών και εμπειρογνωμόνων. Η ανάπτυξή τους βασίστηκε στην σύνθεση στοιχείων από 52 συστηματικές ανασκοπήσεις και η αξιολόγηση ακολούθησε το πλαίσιο GRADE, λαμβάνοντας υπόψη την ποιότητα, το κόστος και την εφαρμογή των συστάσεων. Το έργο υποστηρίχθηκε από το Πανεπιστήμιο Monash και το NHMRC σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς, ενώ οι τελικές συστάσεις εγκρίθηκαν μετά από αξιολόγηση και δημόσια διαβούλευση.
Διάγνωση
Οι συστάσεις περιλαμβάνουν ότι το PCOS θα πρέπει να διαγιγνώσκεται με τη χρήση των διεθνών διαγνωστικών κριτηρίων. Στους ενήλικες, αυτό απαιτεί δύο από τα εξής: κλινική ή/και βιοχημική υπερανδρογοναιμία, διαταραχές της ωορρηξίας και πολυκυστικές ωοθήκες στο υπερηχογράφημα. Είναι σημαντικό ότι, εάν υπάρχουν ακανόνιστοι εμμηνορροϊκοί κύκλοι και υπερανδρογοναιμία, δεν απαιτείται υπερηχογράφημα. Στις έφηβες, απαιτείται τόσο η διαταραχή της ωορρηξίας όσο και υπερανδρογοναιμία και δεν είναι απαραίτητο για τη διάγνωση το υπερηχογράφημα.
Αξιολόγηση και διαχείριση
Η αξιολόγηση και διαχείριση του PCOS περιλαμβάνει αναπαραγωγικά, μεταβολικά, καρδιαγγειακά, δερματολογικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά. Συνιστώνται σχέδια αναπαραγωγικής υγείας, που περιλαμβάνουν υγιεινό τρόπο ζωής:
- πρόληψη της υπερβολικής αύξησης του σωματικού βάρους
- βελτιστοποίηση της γονιμότητας
- οικογενειακός προγραμματισμός
- έλεγχος και διαχείριση των παραγόντων κινδύνου πριν από τη σύλληψη και την εγκυμοσύνη.
Οι παράγοντες μεταβολικού κινδύνου όπως ο διαβήτης, η καρδιαγγειακή νόσος και οι διαταραχές ύπνου, είναι αυξημένοι στις γυναίκες με PCOS. Το σύνδρομο θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κατάσταση υψηλού κινδύνου κατά την εγκυμοσύνη, αν και οι απόλυτοι κίνδυνοι παραμένουν χαμηλοί, γι’ αυτό και δεν απαιτείται έλεγχος ρουτίνας. Χρειάζεται αυξημένη ευαισθητοποίηση σχετικά με τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του συνδρόμου, όπως οι διατροφικές διαταραχές, η εικόνα του σώματος και η ποιότητα ζωής. Το άγχος και τα καταθλιπτικά συμπτώματα παρουσιάζονται σε υψηλότερα ποσοστά, καθιστώντας τον έλεγχο απαραίτητο, με αξιολόγηση και θεραπεία όπου κρίνεται αναγκαίο. Παγκόσμιες έρευνες δείχνουν δυσαρέσκεια σχετικά με τη διάγνωση και τη φροντίδα του PCOS καθώς επισημαίνεται η ανάγκη για καλύτερη ενημέρωση και εκπαίδευση τόσο των γυναικών όσο και των επαγγελματιών υγείας, με τη χρήση τεκμηριωμένων πληροφοριών. Η κοινή λήψη αποφάσεων και η ενδυνάμωση των ασθενών είναι απαραίτητες, ενώ συνιστώνται ολοκληρωμένα μοντέλα φροντίδας.
Αναγνωρίζοντας τα οφέλη ενός υγιεινού τρόπου ζωής μέσω ποικίλων προσεγγίσεων στη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα, δεν υπάρχει μια ενιαία συνταγή για τον τρόπο ζωής που να συνιστάται. Είναι σημαντικό να μειωθούν οι προκαταλήψεις και το στίγμα που σχετίζεται με το βάρος, με τους επαγγελματίες υγείας να ζητούν την άδεια των ασθενών πριν από τη ζύγιση και να εξηγούν τους κινδύνους που συνδέονται με το βάρος.
Όσον αφορά τις φαρμακολογικές και άλλες θεραπείες, τα αντισυλληπτικά χάπια (COCP) αποτελούν την κύρια θεραπεία για την αντιμετώπιση της ανωμαλίας της περιόδου και του υπερανδρογονισμού, με προτίμηση σε σκευάσματα χαμηλότερης δόσης και με ελάχιστες παρενέργειες. Η μετφορμίνη προτείνεται ως πιο αποτελεσματική για τα μεταβολικά χαρακτηριστικά σε σύγκριση με την ινοσιτόλη, η οποία προσφέρει περιορισμένα οφέλη στο PCOS. Ωστόσο, η μετφορμίνη δεν προτείνεται συστηματικά κατά την εγκυμοσύνη. Η θεραπεία με λέιζερ είναι αποτελεσματική στη μείωση της τριχοφυΐας σε διάφορες ομάδες ασθενών. Τα αντιανδρογόνα χρησιμοποιούνται σε περιορισμένες περιπτώσεις όταν άλλες θεραπείες, όπως η χρήση αντσυλληπτικών για 6-12 μήνες αποτυγχάνουν, αλλά απαιτείται ταυτόχρονη αντισύλληψη.
Οι θεραπείες κατά της παχυσαρκίας, καθώς και η βαριατρική ή μεταβολική χειρουργική, μπορούν να εξεταστούν σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές για τον γενικό πληθυσμό, λαμβάνοντας υπόψη τα πιθανά οφέλη και τις παρενέργειες. Ωστόσο, απαιτείται περαιτέρω έρευνα. Στην αντιμετώπιση της υπογονιμότητας, η λετροζόλη είναι η θεραπεία πρώτης επιλογής, ενώ η κλομιφαίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε σε συνδυασμό με μετφορμίνη είτε μόνη της. Οι γοναδοτροπίνες ή η χειρουργική των ωοθηκών θεωρούνται θεραπείες δεύτερης γραμμής. Εάν δεν υπάρχει απόλυτη ένδειξη και άλλες μέθοδοι πρόκλησης ωορρηξίας έχουν αποτύχει, η εξωσωματική γονιμοποίηση, ενδεχομένως με εξωσωματική ωρίμανση, αποτελεί θεραπεία τρίτης γραμμής για γυναίκες με PCOS και ανωορρηξία.
Συμπερασματικά, τα διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με το PCOS είναι σε αρκετά χαμηλό επίπεδο, κάτι που καθιστά επιτακτική την ανάγκη για περισσότερη έρευνα. Δεδομένης της υψηλής συχνότητας εμφάνισης των πολυκυστικών ωοθηκών και των σοβαρών επιπτώσεων για την υγεία των γυναικών, είναι απαραίτητο να δοθεί μεγαλύτερη προτεραιότητα στη χρηματοδότηση και στην υποστήριξη ερευνών που θα ενισχύσουν τη γνώση και τη θεραπεία του συνδρόμου.
Πηγή:
https://www.ese-hormones.org/media/jnvgrkjw/endocrine-views-winter-2023_issue-52-web.pdf
Διεύθυνση: Σοφία Κανελλοπούλου, Ενδοκρινολόγος, Λεωφόρος Δημοκρατίας 236, Άγιοι Ανάργυροι.
Τηλέφωνο: 6983379548
Email: s_kanellopoulou@hotmail.com